Inleiding

Een heel andere wereld klinkt op het eerste gezicht best aantrekkelijk. Maar vaak moet het niet te concreet worden: dan willen mensen ineens juist niet veranderen. Als ik daaraan ga beginnen, dan kan ik ineens nergens meer heen en niks meer eten. Het heeft te maken met de veranderingen waar we in zitten: het lukt nu eenmaal niet om ze allemaal tegelijk door te voeren. En het lukt ook niet om ze één voor één door te voeren. Wat zijn de stukjes van deze toekomstige maatschappij-puzzel?

De veranderingen rammelen aan de deur bij een breed spectrum van maatschappelijke factoren. De landbouw heeft het moeilijk door de noodzakelijke schaalvergroting. De biologische landbouw, die kunstmest en pesticiden weigert, is nu sterk in opkomst: de consument vraagt meer dan de boeren kunnen leveren. De pioniers onder hen beginnen tegenwoordig alweer aan iets anders: permacultuur. De economie probeert zichzelf met Fair-Trade en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen opnieuw uit te vinden. Wie het niet ver genoeg gaat kan bij de kleureneconomie terecht. In het onderwijs hebben we sinds de jaren 70 de opkomst van Montessori, Dalton en Jenaplan gezien, sinds kort gevolgd door Iederwijs. In de wetenschap zien we de universiteiten steeds commerciëler worden. Daarnaast verschuift de publieke belangstelling enigszins richting grenswetenschappen, waarbij de mysterieuze kanten van het aardse bestaan worden onderzocht. En in de gezondheidszorg zien we dat meer dan 50% van de Nederlanders zich via het ‘alternatieve circuit’ laat behandelen. In de marge daarvan begint het self-healing en de holistische gezondheidszorg een plaats te krijgen.

Industrieel: groter is beter

Hoe grijpen al deze vernieuwingen in elkaar? We komen uit een sterk gecentraliseerde samenleving die door grootschalige industrie -zoals de intensieve landbouw – van een modern jasje is voorzien. De kapitalistische gedachte siert de mens. In het ziekenhuis is de wijze dokter de geleerde. Op school weet de meester alles beter. Radio, televisie, kranten en tijdschriften houdend de lezer op de hoogte.

De industriële processen zullen we niet bestempelen als zomaar slecht. De processen zijn in principe rottend: ze laten de essentie niet tot zijn recht komen maar geven in plaats daarvan ruimte aan een neerwaartse spiraal. Deze neerwaartse spiraal is vervolgens herkend en in de volgende fase proberen we de rotting te voorkomen.

Post-Industrieel: minder slecht

In de volgende generatie, zo tussen de jaren 70 -95, komt de volgende golf. We komen er langzaam achter dat het industriële tijdperk geen glorie en walhalla is. Mensen beginnen te zoeken naar alternatieven. En die komen. We eten biologisch met een EKO-keurmerk. Er is Fair-Trade, waarbij werknemers wat minder worden uitgeknepen. Alternatieve onderwijsvormen zijn – zeker in het lager onderwijs – een normale zaak. Onderzoekers die geen ruimte krijgen in het academisch circuit gaan zelf hun eigen gang. Hun boeken worden verzameld in de schappen van New-Age en Grenswetenschappelijke boekhandels. En dankzij Internet kunnen al deze geluiden hun weg naar de bezoeker vinden.

Toch is deze overgang slechts beperkt. De rotting uit de industriele fase is gedeeltelijk gestopt maar voor een ander gedeelte is nog geen oplossing bedacht. De kracht van de natuur zelf om te herstellen wordt nog niet echt aangewend, hoewel men er wel denkt te zijn.

Naturel

In de naturelle wereld wordt de kracht van de natuur zelf gebruikt voor het herstel. Het herstel van de bodem, van het onderwijs, van de zieke mens of de verziekte seksualiteit kan nu plaats vinden op eigen kracht, intuïtief, zonder inmenging van bovenaf of een buitenstaande expert.

	Industrieel	Post-Industrieel	Naturel
Proces	Rottend	Bezig rotting te voorkomen	Rijpend
Landbouw	‘De’ Grootschalige, conventionele boerenbedrijven	Biologisch, ecologisch	Permacultuur
Economie	‘Het’ Kapitalisme. Geld	Fair-TradeMaatschappelijk verantwoord ondernemen LETS	Kleureneconomie, Equi
Geneeskunde	‘De’ Gezondheidszorg	Alternatieve Circuit	Self-healingDe Nieuwe Dokters Multiwave healing
Onderwijs	‘Het’ Klassikaal onderwijs	MontessoriJenaplanDalton	Iederwijs
Media	Radio / Televisie Kranten Tijdschriften	Internet	Do It Yourself journalistiek
Wetenschap	Universiteiten Laboratoria Geleerden	Grenswetenschap	WetenschepHet VeldZelf verant-woordelijkheid nemen
Dialoog	Debat	NLP Neuro-linguistisch programmeren	Geweldloze Communicatie (Marshall Rosenberg, Justine Mol)
Sturing	Macht, Top-down	Anarchie Ieder voor zich, strijdt tegen of met elkaar	VerantwoordelijkheidEenheidGelijkwaardigheid in de kring
Industrie	Wegwerpcultuur	Statiegeld Afvalscheiding van bijv. papier, blik, plastic. Milieustraat.	Cradle – to -cradleBokashi / EM-Actief GFT
Politieke Partijen	Verzuild, tegen elkaar	“vernieuwend” of “anders”	Thema-partijen
Vervoer	Auto	Elektrische auto Hybride auto	Fiets Voet
Toilet	Water Closet (WC)	Eco toilet, nonolet	Bokashi EM – Toilet
Tuin afval	Groene kliko, industriële compostering	Eigen compost	Bokashi

Evolutie in de Landbouw

De biologische landbouw -als alternatief voor de industriële landbouw- is ook grootschalig. Je ziet een monocultuur van lange rijen dezelfde producten. Er wordt geschoffeld in plaats van gespoten. Er wordt geproduceerd voor de verkoop. De consument is vaak onbekend, hoewel de meeste biologische tuinen zelf ook een eigen winkeltje hebben. Maar daar wordt geen GFT ingezameld om de cyclus van het leven te sluiten – laat staan dat er een poepdoos wordt teruggebracht om de tuin te bemesten. Getver!

Hoe anders gaat dat in de permacultuur! Planten van allerlei pluimage staan schijnbaar chaotisch door elkaar. Oogsten gebeurt niet: je loopt door de tuin en je verzamelt wat je wilt gebruiken. Wat over is blijft staan. De dieren moeten ook eten en de tuin moet zich ook nog voortplanten. Dus je oogst verzamelt nooit alles. Er wordt wel geproduceerd voor de verkoop maar het eigen gebruik staat vaak toch voorop. De opbrengst loopt op tot een productie die de gangbare industriële landbouw overtreft. Dat is te danken aan de medewerking van dieren (kippen, wormen), micro-organismen en heel veel organisch materiaal. Recycling van materiaal is essentieel. Overal op het terrein vind je kleinere en grotere compostbakken. De tuinder zelf houdt het bij de eerste aanleg en wat onderhoud. Elk jaar de tuin opnieuw inzaaien doet hij niet. Dat is ook niet nodig want de soorten planten zichzelf voort. Kortom: een optimale mix tussen weinig moeite en veel voedsel voor mens en dier. De boel is niet erg interessant voor de groothandel: veel soorten en relatief weinig omzet per soort. De natuurwetten omtrent energie en recycling worden optimaal benut: al het organisch materiaal recyclen en een hoge voedingswaarde tegen een geringe menselijke moeite. Voor overstappers uit de biologische tuinbouw is er maar één probleem: De manier van oogsten sluit niet aan bij de werkwijze van een groothandel. Een gangbare boer of biologisch tuinder zal je daarom niet zo gauw zien overstappen naar permacultuur. Studenten van de Warmonderhof vonden onze foto’s van de permacultuurtuin in Twello maar een zooitje. En dat hebben ze heel goed gezien!

Economie op het randje

Steeds meer mensen keren zich af van de eerste hoofdwet van het kapitalisme: ikke ikke ikke en de rest kan stikke. Sinds een jaar of tien zien we inititatieven als Duurzaam Beleggen, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en Fair Trade opkomen. Ze blijven echter in de marge of ze hebben te lijden aan een sterk verloederende betekenis. Het sponsoren van de plaatselijke voetbalvereniging zou het bedrijf de status “Maatschappelijk Verantwoord” geven, zo denken directies wel eens. Een wat ouder initiatief is het LETS-geldsysteem, dat een nadere uitleg verdient.

De ontwerper van het LETS-systeem, Michael Linton, heeft drie onvolkomenheden uit het gangbaar geld-systeem weten te verwijderen. De rente is het meest in het oog springende verschil tussen een LETS-systeem en regulier geld. Daarnaast wordt het lokaal of regionaal uitgegeven door een zelf-benoemde stichting of vereniging. LETS-geld wordt dus niet uitgegeven door de Staat of een door de Staat bevoegde instantie, maar op eigen initiatief. De geldigheid van de munt is beperkt tot het eigen grondgebied, zoals een streek of stad. Het werkt als aanvulling op het bestaande geld. Gebruikers hebben dus gewoon een tweede portemonnee waarmee plaatselijke handel wordt bedreven. Het beoogde voordeel hiervan is dat het geld niet uit de regio wordt verplaats. Immers, als je iets bij de Blokker koopt, staat het geld vrijwel direct op een rekening buiten de eigen regio en komt het waarschijnlijk ook niet meer terug naar je eigen dorp of stad. Door je geld allemaal in de eigen regio uit te geven, blijft het in omloop in de eigen buurt en houdt het zo de lokale economie draaiende.

In Nederland heeft de Belastingdienst haar ook laten vallen op de LETS-systemen. Deelnemers mogen 3000 “sterren” belastingvrij handelen. Daarboven moet er afgerekend worden. Slechts een fractie van de honderden deelnemers die een kring telt, zal hiervoor in aanmerking komen. Het afrekenen is makkelijk door de koppeling die de LETS-kringen zelf hebben aangebracht tussen hun munten en de – destijds – gulden. In Utrecht gold: 1 ster = 1 gulden. Hiermee heeft het systeem ook enkele van de beperkingen van gewoon geld overgenomen.

Kleureneconomie is een ander alternatief geldsysteem dat de natuurlijke principes van recycling en energie heeft ingebouwd. Er is geen directe koppeling met een gulden of euro en daar is een reden voor: naast kwantiteit wordt er ook gekeken naar kwaliteit. Energie, recyclebaar materiaal en niet-recyclebaar materiaal worden elk apart afgerekend in een eigen ‘kleur’. Wanneer producenten, consumenten en reducenten (composteerders, afvalverwerkers) samenwerken om een cyclus van een product rond te krijgen, krijgt ieder zijn deel en kan de cyclus opnieuw vervolmaakt worden: het begin van een duurzame economie. Het wachten is nu op de uitgave van de online toepassing die de rol van marktplaats en bank voor kleureneconomie kan invullen.

Geneeskunde in de tijd van kwantummechanica

Juist in de gezondheidszorg zien we de scheiding tussen het industriële denken en het holistisch mensbeeld het sterkst. De gangbare gezondheidszorg hanteert het mensbeeld van een mechanische mens. Een ziekte is een plaatselijk defect. Het wordt bestreden door een specialist die ter zake kundig is : de beroepslverdeling van de specialisten is georganiseerd naar de mechanische indeling van het menselijk lichaam. Daarbij accepteert men alleen methoden die via de dubbel-blinde en statistisch gecorrigeerde methoden zijn bewezen. Een logische denkwijze als je inziet dat de medische wetenschap gelijktijdig is ontstaan met het mechanisch mensbeeld en de klassieke mechanica van Newton. Ook bij Newton zijn actie en reactie onlosmakelijk verbonden via de eenvoudige wet actie = reactie.

Dit wereldbeeld uit de klassieke mechanica heeft zijn tijd gehad, nu de kwantummechanica alweer honderd jaar oud is en nog steeds een zeer nauwkeurige beschijving van de werkelijkheid geeft. De onzekerheidsrelatie van Heisenberg laat zien dat we wereld niet exact is, maar per plaats en per tijdstip een ander uitkomst kan geven. De onzekerheid is inherent aan het universum. Ook het doen van een meting op zich beinvloedt de situatie al. Hierdoor is de wereld niet langer objectief (onveranderlijk ongeacht de plaats en tid van een observatie) maar subjectief: juist door het doen van een meting wordt de situatie bepaalt. Schrödinger’s kat is hierbij verstopt in een dichte doos samen met een radioactieve tijdbom die op een onbekend moment zal afgaan. Radioactief verval is een toevallig proces dat volgens de kwantummechanica verloopt. Bij het eerste verval van een radioactief atoom zou een geigerteller met een hamertje een flesje blauwzuur kapotslaan en zou de kat sterven. In dit experiment is de kat tegelijkertijd dood _en_ levend todat iemand zou gaan kijken. Hoewel Heisenberg met het gedachtenexperiment probeerde aan te tonen dat de kwantummechanica onzinnig is, wordt het algemeen gebruikt om aan te geven hoe de kwantummechanica werkt: de onzekerheid zelf is exact bekend.

In deze onzekere wereld probeert de medische sector het hoofd boven water te houden, terwijl patienten lijden aan een groeiend aantal onverklaarbare of ongeneeslijke ziektes en een groeiend leger therapeuten in het alternatief een eigen praktijk ambieert. De kosten rijzen ondertussen de pan uit, terwijl het personeel weinig meer verdient en de budgetten worden gespendeerd aan complexe technische apparatuur en chemische preparaten. Konden in de Ayurveda (geneeskunde sinds 4000 v.C.) de artsen aan de hand van meer dan 100 verschillende polsslagen de diagnose reeds stellen, tegenwoordig zijn de polsslag en bloeddruk maar enkele van de tientallen elektronisch uitgemeten variabelen waar geen arts meer aan te pas komt. En de welvaartsziekten op zich zijn steeds moeilijker te diagnosticeren, laat staan dat de arts in staat is de oorzaak zelf weg te nemen.

Een van de vele antwoorden hierop is de website De Nieuwe Dokters. De auteur, Wil Nijssen, heeft jarenlang geshopt in het alternatieve circuit. Tijdens zijn reizen naar het verre oosten kwam hij er langzaam achter dat de werkelijke oorzaak van ziekte ín de mens zelf zit: de innerlijke ontwikkeling bepaalt de gezondheid op lange duur. Zijn gratis te dowmloaden boek biedt een breed scala aan hulp-oplossingen: Micro-organismen, goud en zilver, planten als ginkgo biloba en kava. Ook wordt het gebruik van moderne middelen als thee, koffie, alcohol, drugs, suiker en straling sterk afgeraden. Waarom: het veroorzaakt stress. En dat slaat terug op de interne mens. Zo maak je jezelf ziek.

De eerste keer dat ik met dit concept in aanraking kwam was via de boeken van Christiane Beerlandt. De Sleutel to Zelf-Bevrijding heet haar bekendste werk: de psychologische oorsprong van 1100 ziekten en hun oplossing. Het mooie is dat alle ziektes die ikzelf heb gedurende enkele jaren grotendeels op dezelfde oorzaak leunen. Maar als je dan kijkt wat een ander heeft en dan heeft dat toch een heel andere achtergrond. De overeenkomst tussen de boeken van Nijssen en Beerlandt is dat je denkgeest er wel degelijk toe doet, zoals dat ook in de kwantummechanica het geval is. De wereld is niet wat hij is: ze is wat je ervan maakt! Dat geldt dan ook voor je gezondheid.

Media en Onderwijs schrijf ik later af, wie weet tot ziens!